قوانین بازارهای پایه در بورس (زرد، نارنجی و قرمز) چیست؟

بازارهای پایه در بورس چیست ؟

اگر سرمایه‌گذار هستید از همین ابتدا باید بدانید بازار پایه فرابورس ریسک بیشتری برای سرمایه‌گذاری دارد.

دلیل انرا در ادامه بخوانید.

نوع مجموعه‌ها و اوراق بهاداری که در هر یک از این بازارها معامله می‌شوند، متفاوت است و مجموعه‌های مختلف بر اساس شرایطی که داشته باشند می توانند در یکی از این بازارها ثبت شوند.

همچنین در بعضی موارد الزامات لیست شدن و نیز مقررات مربوط به هر یک از این بازارها متفاوت است.

مشخصات و ویژگی‌های هر یک از این بازارها در آیین‌نامه معاملات بورس تهران و آیین نامه معاملات فرابورس ایران ذکر شده است که می‌توانید از سایت سازمان بورس و اوراق بهادار (www.seo.ir) انها را دریافت نمایید.

فلسفه تشکیل بازار پایه

فلسفه تشکیل بازار پایه، یکی الزامات ماده ۹۹ قانون برنامه پنجم توسعه و ماده ۳۶ احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور است که می‌گوید هر مجموعه سهامی عام باید سازوکار معاملاتی داشته باشند و باید پذیرش شوند.

چنانچه مجموعه‌های مزبور در بورس یا فرابورس پذیرش نشده باشد، حداقل باید ثبت شوند و معاملات آنها در یکی از بازارهای بورسی انجام شود.

اگر مجموعه پذیرش شود که به بازار اصلی می‌رود، اما اگر پذیرش نشد، باید امکان انجام معاملات برای مجموعه سهامی عام فراهم شود که در نتیجه باید در بازار پایه باشند.

همچنین مجموعه‌هایی که از بورس و فرابورس شرایط پذیرش را از دست می‌دهند یا اصطلاحا اخراج می‌شوند، باید نماد آنها در بازار پایه فرابورس بیاید و در آنجا معامله صورت گیرد.

سه دسته مجموعه در بازارهای پایه در بورس حاضر هستند:

• مجموعه‌هایی که درخواست پذیرش ندارند و به دلیل الزام قانونی باید در بازار پایه درج شوند.
• مجموعه‌هایی که در بازار بورس ثبت شده‌اند، اما شرایط پذیرش ندارند.
• مجموعه‌هایی که به دلیل از دست دادن شرایط بازارهای بورس یا فرابورس، لغو پذیرش می‌شوند. مقررات ارائه اطلاعات در بازار پایه، به مراتب آسان‌تر از بازار اول و دوم است و طبعاً ریسک بیشتری نیز در این بازار وجود دارد.

قوانین جدید بازار پایه فرابورس

چندی پیش طی اطلاع‌رسانی سازمان بورس اوراق بهادار قرار شد اصلاحاتی برای کنترل نوسانات بازار پایه فرابورس در جهت منافع سهامداران در نظر گرفته شود.

بر این اساس قرار شد که سهام بازار پایه در 3 تابلو پایه زرد، پایه نارنجی و پایه قرمز تقسیم‌بندی شوند.

این بازار که پیش از این شامل بیش از 100 سهم در بازارهای پایه‌ الف، ب و ج بود، بر اساس تقسیم‌بندی جدید قرار شد بیشتر تحت کنترل قرار گیرد.

با توجه به این تغییرات، این سوالات ممکن است برای شما پیش آید:

• بازار پایه چه خواهد شد؟
• آیا نقدینگی از بازار پایه خارج می‌شود؟
• بازار زرد و نارنجی و قرمز پایه چیست؟
• درصد نوسان در بازار پایه چقدر است؟
• چرا برخی روزها نوسان 4 درصدی را در برخی نمادهای بازار پایه مشاهده می‌کنیم؟

برای یافتن پاسخ سوالات‌تان، ادامه مطلب را بخوانید.

پیش از رنگی کردن بازار پایه، طرح های دیگری نیز برای کنترل و اصلاح این بازار در نظر گرفته شده بود.

این طرح‌ها یا کامل نبودند یا با مخالفت فعالین بازار و مدیران سازمان همراه بود.

آخرین طرح رد شده، طرحی بود که در آن قیمت‌های خرید و فروش مشخص نبود و سهامداران با سازو کار خاصی می‌بایست اقدام به خرید و فروش سهام می‌کردند.

پس از رد شدن طرح مذکور، این بار مدیران سازمان بورس تصمیمات دیگری گرفتند. بر اساس این تصمیم مقرر شد سهام بازار الف، ب و ج در تابلو پایه زرد، نارنجی و قرمز تقسیم‌بندی شوند.

کدام سهام به بازارهای پایه زرد و نارنجی و قرمز منتقل می‌شوند؟

بر اساس دستورالعمل سازمان بورس، هر نماد با توجه به ویژگی‌های زیر در یکی از سه تابلو قرار می‌گیرد:

سهامی که دارای شرایط زیر باشند به تابلوی “پایه زرد” منتقل می‌شوند:

• مجموع روزهای تأخیر در ارائه اطلاعات مطابق با “دستورالعمل اجرایی افشای اطلاعات مجموعه‌های ثبت‌شده نزد سازمان” بیش از 2 مرتبه نباشد.
• دفعات عدم ارائه صورت‌های مالی مطابق با “دستورالعمل اجرایی افشای اطلاعات مجموعه‌های ثبت‌شده نزد سازمان” بیش از 2 مرتبه نباشد.
• حداقل 1 صورت مالی حسابرسی شده ارائه نموده باشد.

سهامی که دارای شرایط زیر باشند به تابلوی “پایه نارنجی” منتقل می‌شوند:

• ناشرانی که در دوره مورد رسیدگی حائز شرایط تابلوی “پایه زرد” یا تابلوی “پایه قرمز” نباشند.
• اظهارنظر حسابرس مستقل و بازرس قانونی نسبت به هریک از صورت‌های مالی مجموعه اصلی یا تلفیقی گروه از نوع عدم اظهار نظر یا اظهارنظر مردود باشد.

سهامی که دارای شرایط زیر باشند به تابلوی “پایه قرمز” منتقل می‌شوند:

• رأی بدوی یا قطعی مراجع قضایی مبنی بر ورشکستگی ناشر صادر شده باشد.
• مجمع عمومی فوق‌العاده یا مراجع قضایی رأی به انحلال ناشر داده باشند.
• ناظر در سررسید دوره‌های رسیدگی حداقل 3 سال مالی متوالی صورت های مالی حسابرسی شده ارائه نکرده باشد.

حداکثر نوسان در بازارهای پایه چگونه است؟

طی تغییرات جدید در قوانین بازارهای پایه در بورس ، انجام معاملات و دامنه نوسان‌ها به شرح زیر تغییر پیدا کرده است:

• تابلو زرد بازار پایه: در طول هفته دامنه نوسان قیمت، حداکثر 3% است.
• تابلو نارنجی بازار پایه: در طول هفته دامنه نوسان قیمت، حداکثر 2% است.
• تابلو قرمز بازار پایه: در طول هفته دامنه نوسان قیمت، حداکثر 1% است.

در خصوص نوسانات بازارهای پایه در بورس به این نکات توجه کنید:

• در صورت وجود صف خرید و فروش در سه روز متوالی در یک جهت، چنانچه صرف خرید و فروش در پایان جلسه معاملاتی حداقل معامله دو در ده هزار (0.0002) تعداد سهام مجموعه باشد در جلسه معاملاتی بعد دامنه نوسان در هر یک از تابلوهای زرد، نارنجی و قرمز به ترتیب 5، 4 و 2 درصد خواهد شد.
•  از این پس امکان محاسبه سهام بازار پایه به عنوان ارزش تضمین (برای دریافت اعتبار معاملاتی) وجود دارد.
•  همچنین بر این اساس، صندوق های سرمایه گذاری مختلط قابل معامله در بورس (ETF) و صندوق‌های سرمایه گذاری در سهام می‌توانند تا حداکثر 10% از دارایی های تحت مدیریت خود را در بازار پایه سرمایه گذاری کنند.

مبنای نوسان اعلام‌شده قیمت پایانی روز دوشنبه هر هفته است؛ یعنی در طول هفته دامنه نوسان برای تابلوها یکسان است. در این صورت:

• سهم الف در بازار “پایه زرد”، می‌تواند نهایتاً 15% نوسان در هفته داشته باشد.
• سهم الف در بازار “پایه نارنجی”، می‌تواند نهایتاً 10% نوسان در هفته داشته باشد.
• سهم الف در بازار “پایه قرمز”، می‌تواند نهایتاً 5% نوسان در هفته داشته باشد.

مزایا و معایب قوانین جدید بازارهای پایه

• مزایا: محدود کردن فعالیت‌های سفته‌بازان، حذف هیجانات موجود در بازار پایه و رشد تدریجی و منطقی سهام.
• معایب: احتمال تبانی بازیگران سهام برای اعمال صف خرید یا صف فروش هر سهم.

چه سهامی به بازار پایه زرد، چه سهامی به بازار پایه نارنجی و چه سهامی به بازار پایه قرمز منتقل خواهند شد؟

طبق اطلاعیه سازمان بورس در این طرح 125 مجموعه به بازار پایه زرد منتقل خواهند شد و روزانه تا 3% بازه نوسان خواهند داشت. به همین ترتیب در بازار پایه نارنجی 42 مجموعه و در بازار پایه قرمز 14 مجموعه معامله خواهند شد.

در فایل منتشر شده توسط سازمان فرابورس، جزییات بیشتری از بازار پایه و همچنین لیست تمامی سهام بازار پایه زرد، نارنجی و قرمز را مشاهده نمایید.

 

 

پرسش‌های متداول در مورد بازارهای پایه در بورس

1. چه مجموعه‌هایی باید درخواست درج در بازار پایه را ارائه کنند؟

مجموعه‌های سهامی عام ثبت شده نزد سازمان بورس و اوراق بهادار باید درخواست درج در بازار پایه را به فرابورس ایران ارائه دهند. مجموعه‌های مشمول ثبت نزد سازمان شامل دو گروه ذیل هستند:

1. مجموعه‌های سهامی عامی که تعداد سهامداران آنها مساوی یا کمتر از 100 سهامدار و بیش از 35 سهامدار باشد و حقوق صاحبان سهام آنها بیش از 100 میلیارد ریال باشد.
2. مجموعه‌های سهامی عامی که تعداد سهامداران آنها بیش از 100 سهامدار و حقوق صاحبان سهام آنها بیش از 50 میلیارد ریال باشد.

2. اولین بار مجموعه‌ها در کدام تابلو بازار پایه درج می‌شوند؟

تصمیم‌گیری در خصوص نوع تابلو بر عهده کمیته درج خواهد بود.

3. آیا مجموعهی که دارای سهام بی‌نام است، امکان درج در بازار پایه را دارد؟

در صورتی که سهام مجموعه بی‌نام باشد باید پیش از آغاز معاملات، سهام به بانام تبدیل شده و در سامانه معاملات ثبت شود.

4. آیا مجموعهی که دارای سهام ممتاز است، امکان درج در بازار پایه را دارد؟

در صورت وجود سهام ممتاز، باید براساس رویه اجرایی مصوب هیات‌مدیره فرابورس، امکان نقل و انتقال آنها در سامانه معاملاتی وجود داشته باشد.

5. آیا مجموعه‌های تعاونی می‌توانند در بازار پایه درج شوند؟

در صورت ثبت مجموعه‌های تعاونی سهامی عام نزد سازمان بورس، این مجموعه‌ها می‌توانند تقاضای درج خود را به فرابورس ارائه دهند.

6. آیا مجموعه‌هایی که در مرحله قبل از بهره‌برداری هستند، امکان درج در بازار پایه را دارند؟

در صورت داشتن شرایط درج در بازار پایه، منعی وجود ندارد.

7. آیا حسابرس مجموعه متقاضی درج در بازار پایه، باید معتمد سازمان بورس باشد؟

بله- حسابرس مجموعه حتما باید از میان موسسات حسابرسی معتمد سازمان انتخاب شده باشد.

8. مراحل درج مجموعه در بازار پایه چیست؟

پس از ارائه درخواست و تکمیل مدارک، موضوع درج مجموعه در کمیته درج/هیات پذیرش، مطرح و درصورت موافقت کمیته درج/هیات پذیرش با درج مجموعه در بازار پایه، باید افشای اطلاعات در سامانه کدال و سپرده کردن سهام نزد سپرده‌گذاری مرکزی انجام شود.

پس از سپرده کردن سهام و در صورت بالا بودن تعداد سهامداران، مجموعه باید توزیع برگ سهام جدید را در روزنامه کثیر‌الانتشاری که آگهی‌های مجموعه در آن چاپ می‌شود، آگهی کرده و پس از آن درج مجموعه در بازار پایه انجام می‌شود.

9. چه اطلاعاتی باید توسط مجموعه‌های درج شده در بازار پایه افشا شود؟

موارد افشا طبق دستورالعمل اجرایی افشاء اطلاعات مجموعه‌های ثبت شده نزد سازمان جهت ناشران غیربورسی است که در سایت فرابورس ایران (ifb) در قسمت قوانین و مقررات و بخش دستورالعمل‌ها قابل مشاهده است.

10. آیا مجموعه‌های درج شده در بازار پایه ملزم به افشاء بودجه می‌باشند؟

خیر- مجموعه‌های درج شده در بازار پایه الزامی جهت افشاء بودجه در سامانه کدال ندارند.

11. آیا امکان انتقال مجموعه‌ها بین بازارها وجود دارد؟

انتقال مجموعه‌ها بین بازارها، منوط به ارائه درخواست پذیرش و تکمیل فرآیند پذیرش است.

منبع: بورسینس